توصیه های بهداشتی در ماه مبارک رمضان
ماه مبارک رمضان , ماه گشوده شدن گره کار از دل انسان ها و دروازه های آسمان بر همه مسلمانان مبارک باد. جهت هر چه بیشتر بهره بردن از این فرصت مبارک لزوم تداوم سلامتی و حفظ قوای جسمانی به دو علت از اهمیت ویژه ای برخوردار است:
الف-سفارش اکید شریعت در حفظ صحت و آسیب نرساندن به خود
ب- پیش فرض روزه داری سلامت جسم است
لذا با توجه به موارد به موارد فوق نکاتی کاربردی به شرح زیر تقدیم میگردد:
۱- روزه گرفتن بدون خوردن سحری به دستگاه گوارش آسیب جدی وارد می کند. داشتن آرامش در در حین خوردن سحری نیز اهمیت داشته و باید به آن توجه داشت. خوردن یک وعده غذای کامل با توجه به ساعات طولانی گرسنگی در روز توصیه می شود، باید غذاهایی را مصرف کنیم که به کندی و دیر هضم می شوند مثل غذاهای حاوی فیبر زیاد . غذاهای دیرهضم معمولاً ۸ساعت در دستگاه گوارش می مانند، در حالیکه غذاهای زود هضم فقط ۳تا ۴ساعت در معده باقی می مانند و فرد خیلی زود احساس گرسنگی خواهد کرد.
غذاهای دیر هضم عبارتند از : حبوبات و غلات مثل جو ، گندم ، جو دوسر ، لوبیا ، عدس ، آرد سبوس دار ، برنج با پوست و غیره ( که کربوهیدرات های پیچیده نامیده می شوند ) .
غذاهای زود هضم عبارتند از : غذاهایی که حاوی قند ، آرد سفید و غیره هستند
غذاهای حاوی فیبر غذایی عبارتند از : غذاهای حاوی سبوس ، گندم سبوس دار ، غلات و حبوبات ، انواع سبزی ها مانند لوبیای سبز ، نخود ، ذرت ، اسفناج ، برگ چغندر ، میوه های با پوست ، میوه خشک شده مثل برگه زردآلو ، انجیر ، آلو خشک ، بادام و غیره .
غذاهای مصرفی باید در حالت تعادل با یکدیگر باشند و از همه گروه های غذایی مثل میوه، سبزیجات ،گوشت و مرغ و ماهی ، نان و غلات و گروه شیر و لبنیات باید در برنامه غذایی ما وجود داشته باشد. استفاده بیش از حد از غذاهای چرب , گوشت قرمز, ماکارونی و ته دیگ در طول روز شخص را دچار تشنگی می کند.
۲-با توجه به این که هر فرد در طول شبانه روز حدود ۸ لیوان آب نیاز دارد لذا مصرف مایعات (به خصوص آب )در بازه زمانی مابین افطار و سحر اکیدا َ توصیه می شود.
۳- زیاده روی درمصرف مواد قندی ساده مثل فند ,شکر , زولبیا بامیه و حتی خرما در زمان افطار توصیه نمی شود زیرا مانع صرف شام شده و از طرف دیگر باعث افزایش بافت چربی گردیده احتمال چافی را افزایش می دهد.
۴- پرخوری در زمان سحر و افراط در مصرف غذاهای سرخ شده و قندی با افزایش ترشح اسید معده و فشار محوطه شکمی (افزایش گاز) , موجب پس زدن اسید معده به مری (REFLUX)می گردد ,ایجاد سوزش سردل (احساس ترش کردن) و بدبویی دهان می کند.
۵- آهسته غذا خوردن همیشه توصیه شده است که طبعا َ این امردر زمان افطار هم صادق است.
۶-اقامه نماز قبل از افطار از لحاظ سلامتی دستگاه گوارش و قلب و عروق توصیه می شود .
۷-یبوست از دیگر علایمی است که در ماه رمضان شایع است که علت اصلی آن کاهش تعداد نوبت وعده های غذایی است و علت دیگر عدم مصرف مایعات در حین روزه داری است. مواد حاوی فیبر در کاهش شدت آن کمک شایانی می کند.
۸-ماه رمضان فرصت خوبی برای ترک عادات ناپسند است .پرخوری و کشیدن سیگار.اگر شما نمی توانید کشیدن سیگار را یک دفعه قطع کنید از هفته های قبل از ماه رمضان مصرف آن را به تدریج کاهش دهید.
۹- ضعف مورد دیگری است که طبیعتا َ در این ایام به خصوص اواخر ماه روی می دهد که علایم آن افزایش تعریق ، ضعف ، خستگی ، کم شدن انرژی ، سرگیجه به خصوص هنگام برخاستن ، ظاهر رنگ پریده و احساس افتادن که این علائم بیشتر هنگام بعد از ظهر اتفاق می افتند .از علل آن می تواند مصرف کم مایعات و کاهش مصرف نمک و یا افت قند باشد و درمان آن اجتناب از مکان های گرم و فعالیت بدنی شدید و مصرف نمک و مایعات و رعایت موارد ذکر شده در بندهای بالاست.
نکات:
۱-بیمار دیابتی که بدون انجام مشاوره با پزشک، روزه داری میکند، در معرض خطر جدی افزایش درازمدت قند خون و یا کاهش ناگهانی آن قرار دارد که این امر علاوه بر عوارض جسمی، عوارض جانبی دیگری از جمله افزایش هزینه و حتی غیر ممکن شدن درمان را در پی دارد.
حفظ مقدار قند خون در محدوده طبیعی یعنی، بین ٦٠ تا ١٤٠ ، هدف اصلی در درمان دیابت است؛ از طرف دیگر نوع تغذیه، و بالطبع روزه داری، میتواند روی این شاخص مهم سلامت بیمار، تاثیر جدی بگذارد.
کارشناسان اعتقاد دارند افرادی که قادر به کنترل قند خون خود در حد طبیعی هستند، با داروهای خوراکی یعنی قرص، با رعا یت شرا یط خاص و اندازه گیری به موقع قند خو نشان، می توانند با سلامت و اطمینان کافی در این فریضه الهی شرکت کنند. بنابراین، شاید بتوان گفت:
اولین قدم برا ی فرد دیابتی که میخواهد در فریضه روزه همگام سا یرین باشد، این است که تجهیزات لازم برای اندازه گیری قند خون، یا حداقل ادرار را در منزل داشته باشد. بدون پایش مداوم قند خون، یا تخمین آن از طریق آزمایش ادرار، نمی توان از ایمن بودن روزه داری اطمینان کافی داشت.
به گفته متخصصان، میزان قند خون بیماران دیابتی روزه دار باید قبل از سحر حداکثر ١٢٠ ، دو ساعت بعد از سحر حداکثر ١٦٠، بین ساعت ١ تا ٣ بعدازظهر حداقل ٧٠ ، قبل از افطار حداکثر ١٢٠و دو ساعت بعد از افطار حدا کثر ١٦٠ میلی گرم درصد باشد.
پزشکان توصیه میکنند بیماران روزه دار در هنگام افطار، قبل از خوردن هر غذایی، قرص خود را میل کنند و پس از گذشت مدتی، غذا خوردن را آغاز کنند.
اما قضیه در مورد بیماران تحت درمان با انسولین فرق میکند. استفاده از این دارو با احتمال بالای افت قند خون هم راه است، بنابرا ین لازم است این بیماران در فواصل نزدیک به هم غذا میل کنند، به همین دلیل، روزه داری به هیچ عنوان برای آنها توصیه نمیشود.
۲- بیمار یهای قلبی
مطالعات نشان داده اند روزه داری می تواند با کم کردن عوامل خطر، به پیشگیری از بیمار یهای قلبی کمک کند . در طول ماه مبارک رمضان، سطح هموسیستئین خون به مقدار قابل ملاحظه ای کاهش می یابد و این اثر در کنار کاهش میزان چربیها ی خون و حتی تعدیل وزن بدن، میتواند باعث کنترل بیمار یهای قلبی- عروقی شود.
اما درباره افراد ی که کارشان از این مرحله گذشته و به ا ین بیماریها مبتلا شد ه اند، چون باید داروهای خود را رأس ساعت مشخصی مصرف کنند، اغلب اجازه روزه گرفتن به آنها داده نمیشود.
افت سطح داروهای قلبی، باعث عوارض جبران ناپذیری نظیر بزرگ شدن قلب و حتی سکته و حملات قلبی میشود. ضمن این که به دلیل حساسیت این بیماران به انواع استرس ها، حتی احساس گرسنگی برایشان مناسب نیست.از طرفی افت قند خون ریسک حملات و سکته های قلبی را افرایش می دهد.
۳-در یک تحقیق انجام شده در دانشکده پرشکی دانشگاه شهید بهشتی مشحص گردید علایم و عوارض ناشی از زخم اثنی عشر در دو گروه روزه دار و غیرروزه دار تفاوت آماری قابل توجهی نداشت. بیماران مبتلا به زخم اثنی عشر با مصرف دارو می توانند بدون نگرانی از عوارض روزه داری در ماه رمضان روزه بگیرند. لذا پس از مشورت با پزشک معالج حتی این افراد می توانند روزه بگیرند.
۴-در افراد مبتلا به صرع، مصرف سر وقت و به موقع داروها ی ضد تشنج در طول شبانه روز الزامی است و مصرف داروهای آهسته رهش پاسخگو نیست.به همین علت روزه گرفتن برای این بیماران توصیه نمیشود؛ به خصوص این که تغییرات قند خون ، املاح و الکترولیت ها در بدن، بر آستانه تشنج بیمار تاثیرگذار است . به گفته متخصصان مغز و اعصاب ، ٩٩ درصد بیماران مبتلا به صرع به همین دلایل، قادر به روزه داری نیستند.
۵-بیماران مبتلا به ام-اس که مشکل خاصی ندارند، چون گرفتاری آنان عمدتا در سیستم اعصاب مرکزیاست، هیچ منعی برای روزه داری وجود ندارد ؛ با این حال، بهتر است قبل از روزه داری با پزشک معالج خود در این باره مشورت کنند.
۶-گرسنگی طولانی مدت، ممکن است در برخی بیماران مبتلا به سردردهای میگرنی، سبب عود حملات آنها شود . بنابراین بیماران میگرنی با علایم شدید و یا میگرنهای پیچیده با علایم مغز و اعصاب نمیتوانند روزه بگیرند.
۷-احتمال دارد تنظیم مجدد داروهای ضد فشار خون در افراد دارای فشار خون بالا در طول ماه رمضان توسط پزشک لازم باشد.