آیین ها و مراسم چهارشنبه سوری در میان مردم آذربایجان غربی
یکی از مولفه های این مراسم افروختن آتش است، اما نه به منزله ی پرستش آن، درهیچ یک از ادیان الهی هم سفارشی به پرستش آن نشده است ،اگر هم در میان ادیان مختلف بدان اهمیت نهاده می شود به منزله ی نشانه ای از فروغ رحمانی و خدواندی است که مورد ستایش قرار می گرفته، نه پرستش .
اما اسفند ماه، در میان مردم آذربایجان غربی به بایرام آیی(ماه عید) معروف است. در این ایام آذربایجان غربی ها درفکر تداراک مراسم چهارشنبه سوری و عید از قبیل خرید پوشاک نو، میوه و شیرینی ، هدایا برای افراد نزدیک می شوند .عموما هدایای نورزوی مختلف است یک قسم آن ، هدایای است در قالب (چارشمبه پایی ) که از سوی والدین در شب چهارشنبه سوری به میمنت و مبارکی این ایام به منزل دخترانی که اخیرا نامزده شده یا شوهر کرده اند، فرستاده می شود .
در میان برخی از خانوده های کرد زبان استان هم در در این مراسم که آن را چووارشن بانه می نامند، تنها به فرستادن یک جعبه شیرینی و یک کیسه حنا و مقداری تنقلات از قبیل گردو، بادام، شکلات ، روسری اکتفا می شود البته روشن کردن آتش در میان کردها اغلب شب تحویل سال انجام می گیرد.
در ارتباط با مراسم جشن چهارشنبه آخر سال در آذربایجان غربی ، معمول چنین است که در دو الی سه دهه گذشته ، هر چهار شنبه اسفند ماه را با افروختن آتش جشن می گرفتند و برای هریک از این ایام نامی داشتند ، اگر چه امروزه فقط شاهد برگزاری آخرین چهارشنبه سال هستیم .طبق سنت های قدیم چهارشنبه هفته اول اسفند را « چیله قووان»(بیرون راندن چله= پشت سر گذاشتن چله) یا «یالانچی چارشنبه » یعنی چهارشنبه دروغگو ؛ دومین چهارشنبه را «کوله چارشنبه » (چهارشنبه کوتاه)، سومی را «موشتولوقچی»(چهارشنبه موشتولوق آور)؛ یا قره چهارشنبه و چهارمین را (آخیر چارشنبه» (چهارشنبه آخر) / نه = چهارشنبه سوری ، می گویند .طبق رسوم معمول زنان آذربایجانی چند روز قبل از چهار شنبه آخر سال به بازار رفته و برای سال جدید اقلامی مانند شانه سر، آیینه، کوزه سفالی نو، پوشاک تازه و نوبرای بچه ها و خودشان با توجه به وسع مالی خریداری می کنند .همچنین در شکل های سنتی اسباب بازی هایی مانند جین قووالی ، سوتک سفالی ، تپانچه با ترقه های چوب پنبه ای و تنقلاتی از قبیل نخود و کشمش ، بادام و گرود ، تخم ژاپنی ، آفتابگردان و کدو، شکلاتت ، مقداری میوه که در کل آن ها را «چارشنبه یمیشی » می نامند تهیه و به منزل می آورند.
حدود چهل – پنجاه سال پیش رسم معمول چنین بود که دم دمای غروب آفتاب و تاریک شدن هوا در نقاط روستایی ، جوانان و بزرگسالان با شور و شوق تمام، کپه های هیزم را در پشت بام منازل روی هم جمع می کردند و خانواده ها دور هم جمع می شدند و با غروب خورشید هیزم ها را می افروختند و سپس از روی شعله های آتش پردیده و می گفتند .